‘എന്റെ ഓരോ തുള്ളി രക്തവും മഹത്തായ ഈ രാഷ്ട്രത്തിനു വേണ്ടി ചൊരിയുവാന്‍ ഞാന്‍ തയാറാണ്. നാളെ ഞാന്‍ മരിച്ചേക്കാം. എന്നാലും എന്റെ ഓരോ തുള്ളി രക്തവും രാഷ്ട്രത്തെ ശക്തിപ്പെടുത്താനുള്ളതാണ്…’
ഇന്ത്യന്‍ രാഷ്ട്രീയത്തിലെ ഏറ്റവും കരുത്തുറ്റതും എന്നാല്‍ ഏറെ ചര്‍ച്ച ചെയ്യപ്പെട്ടതുമായ വ്യക്തിത്വങ്ങളില്‍ ഒരാളായിരുന്നു ഇന്ദിരാഗാന്ധി. ഇന്ന് ഇന്ത്യയുടെ ഉരുക്ക് വനിതയുടെ ഓര്‍മ്മകള്‍ക്ക് 41 വയസ്. ഇന്ത്യയുടെ ആദ്യ പ്രധാനമന്ത്രിയായിരുന്ന ജവഹര്‍ലാല്‍ നെഹ്റുവിന്റെ ഏകമകളായി 1917-ല്‍ ജനിച്ച ഇന്ദിരയ്ക്ക് രാഷ്ട്രീയ പാഠങ്ങള്‍ നല്‍കിയത് പ്രശസ്തമായ ആനന്ദഭവനിലെ അന്തരീക്ഷമാണ്. കുട്ടിക്കാലത്തുതന്നെ രാജ്യസ്‌നേഹവും ധീരതയും അവരുടെ വ്യക്തിത്വത്തില്‍ വേരൂന്നി. ചെറുപ്പത്തില്‍, സ്വാതന്ത്ര്യസമര സേനാനികള്‍ക്ക് സഹായം എത്തിക്കുന്നതിനായി കുട്ടികളെ സംഘടിപ്പിച്ചുകൊണ്ട് അവര്‍ രൂപീകരിച്ച ‘വാനരസേന’ അവരുടെ സംഘാടന മികവിന്റെ ആദ്യ സൂചനയായിരുന്നു.
ലാല്‍ ബഹദൂര്‍ ശാസ്ത്രിയുടെ അകാല വിയോഗത്തിനുശേഷം, 1966-ല്‍ ഇന്ദിരാഗാന്ധി ഇന്ത്യയുടെ ആദ്യ വനിതാ പ്രധാനമന്ത്രിയായി അധികാരമേറ്റു. അധികാരം ഏറ്റെടുത്ത ആദ്യ ഘട്ടത്തില്‍ രാഷ്ട്രീയ എതിരാളികള്‍ അവരെ ഒരു ‘സംസാരിക്കുന്ന പാവ’യായി കണ്ടെങ്കിലും, അവരുടെ ഭരണരീതി ഈ ധാരണകളെ തിരുത്തി. അവരുടെ ഭരണകാലം സുപ്രധാനമായ നിരവധി തീരുമാനങ്ങള്‍ക്കും പരിഷ്‌കാരങ്ങള്‍ക്കും സാക്ഷ്യം വഹിച്ചു. രാജ്യത്തിന്റെ സാമ്പത്തിക സ്ഥിതിയെ സാധാരണ ജനങ്ങള്‍ക്ക് അനുകൂലമാക്കാന്‍ ലക്ഷ്യമിട്ട് ബാങ്കുകള്‍ സര്‍ക്കാര്‍ നിയന്ത്രണത്തിലാക്കി. ഭക്ഷ്യോത്പാദനത്തില്‍ സ്വയംപര്യാപ്തത നേടാന്‍ ഇന്ത്യയെ സഹായിച്ച വിപ്ലവകരമായ കാര്‍ഷിക പരിപാടിയായി ഹരിത വിപ്ലവം മാറി. യുദ്ധത്തില്‍ പാകിസ്താനെ തകര്‍ത്ത് ബംഗ്ലാദേശ് എന്ന പുതിയ രാജ്യം സ്ഥാപിക്കാന്‍ സഹായിച്ച അവരുടെ നയതന്ത്ര വൈദഗ്ധ്യത്തെ രാഷ്ട്രീയ എതിരാളിയായിരുന്ന അടല്‍ ബിഹാരി വാജ്‌പേയി പോലും ‘ദുര്‍ഗ്ഗ’ എന്ന് വിശേഷിപ്പിച്ചു.
എന്നാല്‍ 1975-ല്‍ അവര്‍ പ്രഖ്യാപിച്ച അടിയന്തരാവസ്ഥ അവരുടെ ഭരണത്തിലെ കറുത്ത അധ്യായമായി ഇന്നും നിലനില്‍ക്കുന്നു. ഇന്ദിരാഗാന്ധിയുടെ ജീവിതം അവസാനിപ്പിച്ചത് രാജ്യത്തിനകത്ത് വര്‍ദ്ധിച്ചുവന്ന സംഘര്‍ഷങ്ങളായിരുന്നു. 1984 ജൂണില്‍ പഞ്ചാബിലെ സുവര്‍ണ്ണ ക്ഷേത്രത്തില്‍ ഒളിച്ചിരുന്ന തീവ്രവാദികളെ പുറത്താക്കാന്‍ അവര്‍ ഉത്തരവിട്ട ‘ഓപ്പറേഷന്‍ ബ്ലൂ സ്റ്റാര്‍’ സിഖ് സമുദായത്തില്‍ വലിയ മുറിവുണ്ടാക്കി.
1984 ഒക്ടോബര്‍ 31-ാം തീയതി രാവിലെ, തന്റെ വസതിയില്‍ നിന്ന് അടുത്തുള്ള ഓഫീസിലേക്ക് നടന്നുപോകുന്നതിനിടയില്‍, അവരുടെ സ്വന്തം അംഗരക്ഷകരായിരുന്ന ബിയാന്ത് സിംഗിന്റെയും സത്വന്ത് സിംഗിന്റെയും വെടിയുണ്ടകളേറ്റു ആ ധീര വനിത വീണു. വെടിയേല്‍ക്കുന്നതിന് തലേദിവസം ഭുവനേശ്വറില്‍ നടത്തിയ പ്രസംഗത്തില്‍, ‘ഞാന്‍ മരിച്ചു വീണാല്‍, എന്റെ ഓരോ തുള്ളി ചോരയും ഇന്ത്യയ്ക്ക് ഊര്‍ജ്ജവും ശക്തിയും പകരും’ എന്ന് അവര്‍ പറഞ്ഞ വാക്കുകള്‍ അക്ഷരാര്‍ത്ഥത്തില്‍ സംഭവിച്ചു.
ഇരുപതാം നൂറ്റാണ്ടിലെ ലോകം കണ്ട ഏറ്റവും സ്വാധീനമുള്ള സ്ത്രീകളില്‍ ഒരാളായി കണക്കാക്കപ്പെടുന്ന ഇന്ദിരാഗാന്ധി, ശക്തമായ ഒരു ഭരണാധികാരി എന്ന നിലയിലും രാജ്യത്തിന് വേണ്ടി ജീവന്‍ ബലിയര്‍പ്പിച്ച ഒരു രക്തസാക്ഷി എന്ന നിലയിലും ഇന്ത്യന്‍ ചരിത്രത്തില്‍ എന്നും ഓര്‍മ്മിക്കപ്പെടും. അവരുടെ ചരമദിനം ദേശീയ പുനരര്‍പ്പണ ദിനമായി രാജ്യം ആചരിക്കുന്നു.
